Lavanta ve İnsan Vücuduna Etkileri
Genel Bakış
Lavanta (bilimsel adıyla Lavandula angustifolia) bir bitkidir ve çiçekleriyle yağı ilaç yapımında kullanılır.
Lavanta genellikle anksiyete, huzursuzluk,
uyuyamama hastalığı, depresyon, başağrısı durumlarında kullanılır.
Yiyeceklerde ve içeceklerde lavanta ayrıca tatlandırıcı olarak da tercih edilir.
Sanayide sabunlarda koku vermesi için, kozmetik alanında çeşitli ürünlerde, parfümlerde ve dekorasyon ürünlerinde kullanılır.
Nasıl işe yarar?
Lavanta sakinleştirici etki gösteren ve belli başlı kas gruplarını rahatlatan bir bitkisel yağ içerir.
Ayrıca antibakteriyel ve antifungal etki de gösterebilir.
Etkisinin mümkün olabileği yerler
Alopecia areata (Saç Kaybı) Bazı araştırmalar kekik, biberiye ve sedir ağacı yağıyla hazırlanan kombinasyonların 7 aylık kullanımda saç dökülmesini önlemede etkili olabileceğini göstermiştir. Ancak bu saç köklerini beslemeye yarar ve mantar kaynaklı olarak dökülen saçlarda etkili olabilir.Testesteron kaynaklı saç dökülmelerinde işe yaraması kesin değildir.
Anksiyete(Kaygı) Lavanta sakinleştirici özelliğiyle tanınmıştır.Bu yüzden de bu alanda araştırmalara tabi tutulması kaçınılmaz olmuştur.Lavanta sakinleştirici etki yapabilir, uykuyu düzenleyebilir ama tedavi edilebilir bir rahatsızlık olan anksiyetede alternatif bir tedavi olarak kullanılabileceğine dair kesin bir araştırma yoktur.
Pamukçuk yarası Bazı araştırmalar, etkilenen bölgeye günde iki kez 2 damla lavanta yağı uygulanmasının, pamukçuğun şişmesi ve ağrısını azaltabileceğini ve pamukçuk yaraların iyileşmesi için gereken süreyi kısaltabildiğini göstermektedir.
Ameliyat sonrası ağrı Bazı araştırmalar, intravenöz olarak (IV) ağrı kesicileri alırken lavanta özünün solunmasının, bir C kesiti sonrasında kadınlarda ağrının azaltılmasına yardımcı olabileceğini göstermektedir. Ayrıca, her 6 saatte bir 3 dakika boyunca ellere uygulanan lavanta yağı solunması ağrının azaldığı ve 6-12 yaş arası çocuklarda tonsillektomi sonrası asetaminofen kullanma ihtiyacının azaldığı görülmektedir.
Muhtelemen Etkisiz olduğu yerler
Kanserle alakalı ağrı. Araştırmalar normal masajla lavanta yağı kullanılan aromaterapi karşılaştırıldığında lavanta yağının kanser ile alakalı ağrıları etkilemediğini göstermiştir.
Yetersiz kanıt olan alanlar
Kaşınan ve iltihaplı cilti(Egzama) Lavanta yağı kullanımının gün içindeki cilt irritasyonunu ve gece boyunca uyuma kalitesini olumlu anlamda etkilemediği görülmüştür.
Kolik Küçük bir çalışmadan elde edilen sonuçlar, lavantanın ve badem yağlarının kombinasyonunun, 5-15 dakika süreyle bebeğin karnına, kolikin başlangıcında masaj yapılmasının, ağlama süresinin haftada 7 saat kadar azaldığını göstermiştir.
Demans(Bunama) Bazı araştırmalar gece aroma terapi cihazlarıyla gece ortama lavanta yağı verildiğinde demansa bağlı ajitasyonu(sinirlilik-gerginlik) azaltılabileceğini ortaya koymuştur.Fakat gömlek yakasına, koluna uygulanan lavanta yağının olumlu bir etki yaratmadığı görülmüştür.Lavanta yağıyla aroma terapi masajı yapıldığında demanslı kişilerin zihinsel fonksiyonlarında herhangi olumlu bir etki görülmemiştir.
Depresyon 6 ay boyunca alınan lavanta yağının depresyon üzerinde olumlu etkisi görülmüştür.Lavanta yağını tentür olarak(alkolün bir ya da birden çok bitki üstündeki eritici etkisiyle elde edilen sıvı ilaç.) imipramin (Tofranil) kullanımından(Sentetik antidepresan ilacı) daha az etkili olduğu görülmüştür. Lavanta aroma terapisinin depresyon üzerindeki etkileri çelişkilidir.Bazı araştırmalar bazı kadınlarda doğum sonrası depresyonunu azalttığını belirtirken, bazı araştırmalar ileri kanser hastalarındaki depresyonda için etkisiz olduğunu söylemektedir.
Yorgunluk Yakın zamanda yapılan araştırmalar lavanta yağının haftada üç kez 4 hafta boyunca solunmasının, böbrek hastalığı için diyalize giren kişilerdeki yorgunluğu azaltmadığını göstermektedir.
Yüksek kan basıncı(Hiper tansiyon) Yakın zamanda yapılan araştırmalar lavanta, limon, ylang ylang esansiye yağ karışımının sistolik kan basıncını (büyük tansiyon)düşürebileceğini, fakat diastolik(küçük tansiyon) basınca etkisi olmadığını göstermiştir.
Uyuma Zorluğu(insomnia) Yakın zamanda yapılan araştırmalar lavantanın gece boyunca vaporizatör(sıvı buharlaştırıcı) ile kullanılması veya yatağın yanında gazlı bez ile kullanılmasının bazı hafif uyuma zorluğu yaşayan insanlarda daha kolay uykuya dalma sağladığını göstermiştir.Fakat sonuçlar kesin bir yargıya varılamayacak kadar net değildir.
Doğum Ağrısı Yakın zamanda yapılan araştırmalar, lavanta esansı kokusunun solunumu sırasında üç ayrı zamanın solunmasının, doğumdaki genel ağrıyı azaltabildiğini göstermektedir.
Bit Yakın zamanda yapılan araştırmalar, lavanta ve çay ağacı yağı kombinasyonunun cilde uygulanmasının bit yumurtalarını öldürmeye ve canlı bitlerin sayısını azaltmaya yardımcı olduğunu göstermektedir. Etkilerin tek başına lavanta veya lavanta ve çay ağacı yağı ile oluşup oluşmadığı belirsizdir.
Menapoz Semptomları Bazı araştırmalar, lavanta özünün kokusunu 12 hafta boyunca haftada iki kez teneffüs etmenin menopozdaki kadınlarda tendeki kızarmayı azaltabildiğini gösteriyor.
Migren Yakın zamanda yapılan bir araştırma, 2 veya 3 damla lavanta yağının üst dudağa uygulanması veya buharının koklanmasının migren ağrısını ve mide bulantısını azaltabileceği ve baş ağrısının yayılmasını önleyebileceğini göstermiştir.
Osteoartrit(Kireçlenme) Yapılan bir araştırma haftada 3 defa dize lavanta yağıyla yapılan masajın, aromasız yağla yapılan masaja veya hiç masaj yapılmamasıyla kıyaslanınca kireç ağrılarını azalttığını göstermiştir.
Kulak Enfeksiyonları Yakın zamanda yapılan bir araştırma, lavanta ve diğer bitkisel yağların kulak enfeksiyonu olan kişilerde ağrı üzerinde olumlu etkisi olduğunu göstermiştir.Fakat bu kombinasyon ciltte uyuşma yaratan ilaçlarla kullanılan antibiyotik amoksilin
Ağrı Bazı araştırmalar lavanta aromaterapisinin, iğnenin sokulmasından kaynaklanan ağrıyı azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir. Ayrıca, jinekolojik muayeneden önce lavanta yağının kokusunu solumak muayene sırasında ağrıyı azaltabilir. Ancak lavanta aromaterapisi, yara pansumanı sırasında ağrıyı azaltmıyor gibi görünmektedir.
Ameliyattan önce endişeyi azaltmak Bazı insanlar ameliyattan önce veya diğer tıbbi veya dişhekimliği işlemlerinden önce kaygıyı azaltmak için lavanta yağı kullanırlar. Bazı araştırmalar, diş hekimliği uygulamalarından önce kaygıyı azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir. Ancak lavantanın diğer tıbbi işlemlerle ilgili kaygıya kesin olarak yardımcı olup olmadığı belirsizdir.
Genel psikolojik sıhhat
Bazı araştırmalar %20 lavanta yağı ve % 80 üzüm çekirdeği yağının günlük olarak banyoya eklenmesinin sadece üzüm çekirdeği yağı eklenmesine kıyasla günlük modu biraz da olsa olumlu etkilediğini göstermiştir.Fakat başka bir araştırma kanser hastalarında böyle bir etki olmadığını göstermiştir.
Huzursuz Bacak Sendromu (RLS) Bir çalışma, bacaklara lavanta yağı ile haftada iki kez 10 dakika masaj yapılmasının, diyalize giren böbrek yetmezliği olan kişilerde huzursuz bacak sendromunun şiddetini azaltabileceğini göstermektedir.
Stres Jinekolojik muayeneden önce lavanta yağının solunmasının muayene sırasında yaşanan sıkıntıları hafifletebileceği gözlemlenmiştir.Fakat 2-3 gün önce koroner arter bypass geçirmiş hastalarda 20 dakika lavanta yağı koklanmasının stres azaltıcı bir özelliği görülmemiştir.
Yan Etkiler ve Güvenlik
Lavanta çoğu yetiştinde tüketilmesi sakıncalı değildir.Muhtemel olarak ağızdan, deriden, ciltten alınması veya solunması güvenlidir(miktarda aşırıya kaçılmadıkça)
Ağızdan alınması konstipasyon(kabızlık), baş ağrısı, iştah artması gibi yan etkilere sebep olabilir.Cilde uygulandığında ise çok yaygın olmasa da iritasyona(sinirlilik-gerginlik) neden olabilir.
Özel Önlemler ve uyarılar:
Çocuklar: Lavanta yağı içeren bir ürünü cilde uygulamak, henüz ergenliğe ulaşmamış genç çocuklar için uygun değildir. Lavanta yağının, bir çocuğun vücudundaki hormonları bozabilecek hormonal etkileri olduğu görülmektedir. Bazı durumlarda, bu durum erkeklerde jinekomasti adı verilen anormal meme büyümesine sebep olabildiği gözlemlenmiştir. Genç kızlar tarafından kullanıldığında bu ürünlerin güvenliği bilinmemektedir.
Hamilelik ve Emzirme: Hamilelikte ve emzirme sürceinde lavantanın kullanım güvenliği hakkında güvenilir bir araştırma yoktur.Bu yüzde bu süreçlerde lavanta kullanmamaya özen gösterin.
Ameliyat:
Surgery: Lavanta merkezi sinir sistemini yavaşlatabilir.Eğer anestezi ve diğer ilaçlarla beraber kullanılırsa merkezi sinir sistemini çok yavaşlatabilir.Herhangi bir operasyondan 2 hafta önce lavanta ürünlerini kullanmayı bırakmalısınız.
Lavanta Tüketirsek Ne Olur? makalesine ek olarak diğer makaleleri de takip ederek daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
